Στο γαστρεντερικό μας σύστημα, και, κυρίως, στο παχύ έντερο, έχουμε τρισεκατομμύρια αόρατους «συγκάτοικους». Πρόκειται για το εντερικό μικροβίωμά μας και αποτελεί το σύνολο των μικροοργανισμών που αποικίζουν το έντερό μας. Περιλαμβάνει πολλά διαφορετικά είδη από ως επί το πλείστον βακτήρια, αλλά και ιούς, μύκητες και πρωτόζωα, τα οποία ζουν μαζί μας. Οι μικροοργανισμοί αυτοί μπορεί να είναι ωφέλιμοι, επιβλαβείς ή δυνητικά επιβλαβείς. Συνολικά, έχουν συμβιωτική σχέση μαζί μας, δηλαδή επωφελούμαστε και εμείς και αυτοί από αυτή τη «συγκατοίκηση».

Το εντερικό μικροβίωμα αρχίζει να αναπτύσσεται κατά τη γέννησή μας, και η ανάπτυξή του ολοκληρώνεται περίπου στο δεύτερο έτος της ζωής μας. Ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετική ποικιλία ειδών μικροοργανισμών στο έντερό του, έτσι ώστε να μπορούμε να μιλάμε για ένα είδος «προσωπικής ταυτότητας».

 

Λειτουργία εντερικού μικροβιώματος

Το εντερικό μικροβίωμα παίζει σπουδαίο ρόλο για εμάς. Κάποιες από τις λειτουργίες που επιτελεί είναι:

• Παραγωγή βιταμινών (Κ και ορισμένες βιταμίνες του συμπλέγματος Β)
• Παραγωγή ενζύμων που χρειάζονται για την πέψη
• Μεταβολισμός θρεπτικών ουσιών, φαρμάκων και ξενοβιοτικών
• Ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος και αναγνώριση παθογόνων μικροβίων
• Ενίσχυση του βλεννογόνου του εντέρου
• Ζύμωση των δύσπεπτων τροφών, από ορισμένα βακτήρια με συνέπεια την παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου (SCFAs), τα οποία δίνουν ενέργεια στα εντερικά κύτταρα

 

Ο άξονας εντέρου εγκεφάλου

Ο εγκέφαλος και το εντερικό μικροβίωμα, βρίσκονται σε αμφίδρομη επικοινωνία, η οποία ονομάζεται άξονας εντέρου εγκεφάλου. Η επικοινωνία αυτή γίνεται μέσω του νευρικού συστήματος, και κυρίως μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου. Το έντερο διαθέτει δικό του νευρικό σύστημα, που ονομάζεται από τους επιστήμονες «δεύτερος εγκέφαλος». Ο ρόλος του είναι πρωτίστως ο έλεγχος της διαδικασίας της πέψης. Το έντερο και το μικροβίωμά του συνθέτουν χημικές ουσίες που μπορούν να επηρεάσουν την λειτουργία του εγκεφάλου (SCFAs, σεροτονίνη, ντοπαμίνη, κ.ά.).

Ο εγκέφαλος, αντίστοιχα, επηρεάζει το μικροβίωμα με πολλούς τρόπους. Σε καταστάσεις άγχους, ο εγκέφαλος πυροδοτεί την απελευθέρωση των ορμονών του στρες, οι οποίες μπορούν να έχουν αρνητική επίδραση στα μικρόβια του εντέρου.

 

Δυσβίωση

Δυσβίωση έχουμε όταν διαταραχθεί η ισορροπία του μικροβώματός μας, δηλαδή η ισορροπία μεταξύ ωφέλιμων και επιβλαβών μικροοργανισμών. Τότε μπορεί είτε να μειωθεί η ποικιλότητά τους, είτε να έχουμε υπερανάπτυξη των «κακών» μικροοργανισμών εις βάρος των «καλών».

Συμπτώματα δυσβίωσης περιλαμβάνουν: ναυτία, διάρροια, δυσκοιλιότητα, αέρια, πρήξιμο, άγχος, κούραση, κατάθλιψη, δυσκολία στη σκέψη και στη συγκέντρωση.

Κάποιοι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν δυσμενώς την ισορροπία αυτή είναι:

• Ηλικία: Καθώς μεγαλώνουμε, το μικροβίωμά μας μπορεί να χάσει την ποικιλομορφία του
• Φάρμακα: αντιβιοτικά, αναστολείς αντλίας πρωτονίων, μετφορμίνη, καθαρτικά έχουν αρνητική επίδραση στο μικροβίωμα του εντέρου.
• Διατροφή δυτικού τύπου, φτωχή σε φυτικές ίνες
• Έλλειψη σωματικής άσκησης
• Άγχος
• Κάπνισμα

Ακόμη, έρευνες δείχνουν τη στενή σχέση μεταξύ εντερικού μικροβιώματος και καταστάσεων όπως παχυσαρκία, διαβήτης, αυτοάνοσα, διαταραχές διάθεσης, καρκίνος, έκζεμα.

 

Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε το εντερικό μας μικροβίωμα

• Διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες: Τα λαχανικά, τα όσπρια και τα φρούτα περιέχουν φυτικές ίνες και με την κατανάλωσή τους ενισχύεται η ανάπτυξη των φιλικών βακτηρίων.
• Τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες: Οι πολυφαινόλες είναι φυτικές ενώσεις που υπάρχουν στη μαύρη σοκολάτα, στο ελαιόλαδο, στο πράσινο τσάι, στα δημητριακά ολικής αλέσεως και σε πολλά άλλα τρόφιμα. Διασπώνται από το μικροβίωμα και προάγουν την υγιή ανάπτυξή του.
• Προβιοτικά: Είναι βακτήρια ή/και ζυμομύκητες που μπορούμε να λάβουμε και σε συμπληρώματα διατροφής για να εμπλουτίσουμε το μικροβίωμα.
• Πρεβιοτικά: Πρόκειται για την «τροφή» των προβιοτικών, υπάρχουν σε συμπληρώματα διατροφής και σε ορισμένα τρόφιμα (μπανάνες, σπαράγγια, μήλα, αγκινάρες).
• Συμβιωτικά: Είναι τρόφιμα και συμπληρώματα διατροφής που περιλαμβάνουν προβιοτικά και πρεβιοτικά μαζί.
• Ζυμωμένα τρόφιμα: γιαούρτι, αριάνι, κεφίρ, τέμπε, κίμτσι. Όλα αυτά περιέχουν προβιοτικά.
• Σωστή χρήση αντιβιοτικών, σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού μας

 

Πώς να επιλέξω προβιοτικά

Τα προβιοτικά που βρίσκουμε συχνότερα ανήκουν στα είδη Bifidobacterium και Lactobacillus, και αποτελούν μάλιστα τα μελετημένα στελέχη. Το κάθε ένα από αυτά εξειδικεύεται σε μια διαφορετική λειτουργία. Για παράδειγμα, τα Lactobacilli βοηθούν στην απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και προωθούν την ομαλή πέψη, ενώ τα Bifidobacteria βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα.

Ακόμη, τα προβιοτικά που περιέχουν ποικιλία στελεχών φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικά σε σχέση με όσα περιλαμβάνουν μόνο ένα στέλεχος. Εκτός από την ποικιλία των  στελεχών, μας ενδιαφέρει και η μονάδα CFU (Colony Forming Unit), που δείχνει τον αριθμό των ζωντανών και ενεργών μικροοργανισμών κατά την παρασκευή. Αυτός ο αριθμός συνήθως κυμαίνεται από 1δις - 10 δις CFU.

Όπως είδαμε, το εντερικό μας μικροβίωμα παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην υγεία του οργανισμού, γι' αυτό χρειάζεται να το προσέξουμε και να το φροντίσουμε! Η ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε φυτικές ίνες, είναι βασική τόσο για τη δική μας υγεία όσο και του μικροβιώματός μας.

Πολύ σημαντική κρίνεται και η λήψη των κατάλληλων συμπληρωμάτων διατροφής τα οποία περιέχουν προβιοτικά, αλλά και πρεβιοτικά. Ανάλογα με τις ανάγκες μας, μπορούμε με τη συμβουλή του φαρμακοποιού μας να επιλέξουμε το κατάλληλο για εμάς σκεύασμα. Έτσι, θα ενισχύσουμε το εντερικό μας μικροβίωμα, και αυτό με τη σειρά του θα μας ενισχύσει!