Με τον όρο αυτοεκτίμηση εννοούμε την αξία που αποδίδουμε στον εαυτό μας; το πόσο τον εκτιμάμε, τον σεβόμαστε και τον αποδεχόμαστε. Η αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι υψηλή ή χαμηλή και ανάλογα να επηρεάσει όλους τους τομείς της ζωής μας: τις σχέσεις μας, τον τρόπο που επικοινωνούμε με τους άλλους, την δουλεία μας, τους στόχους που θέτουμε, τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τις διάφορες καταστάσεις, την ψυχική μας υγεία.

Οι άνθρωποι που έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση είναι χαρούμενοι και ικανοποιημένοι από τον εαυτό τους, γι’ αυτό τον λόγο τον φροντίζουν και δεν προβαίνουν σε καταστρεπτικές ενέργειες. Επειδή πιστεύουν στις ικανότητες τους παίρνουν εύκολα αποφάσεις, δοκιμάζουν καινούργια πράγματα και επιμένουν στους στόχους τους. Επίσης, εκτιμώντας την αξία τους σέβονται και την αξία των άλλων και αυτό τους κάνει κοινωνικούς και αγαπητούς.

Από την άλλη, οι άνθρωποι που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, επειδή έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και δεν τον εκτιμούν, πράττουν με αυτοκαταστροφικό τρόπο, είτε μέσω των επιλογών τους είτε μέσω των πράξεων τους. Καθώς δεν πιστεύουν στις ικανότητές τους, δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις και να υλοποιήσουν τους στόχους τους. Η γνώμη των άλλων είναι πολύ σημαντική και προσπαθούν να γίνουν αρεστοί και αποδεκτοί πολλές φορές με μεγάλο προσωπικό κόστος γιατί με αυτό τον τρόπο αυτοεπιβεβαιώνονται.

Όπως προκύπτει από διάφορες έρευνες η χαμηλή αυτοεκτίμηση συνδέεται με την κατάθλιψη, με παραβατική συμπεριφορά, με διατροφικές διαταραχές, με την χρήση ουσιών και με αυτοκτονίες.

Πώς χτίζεται η αυτοεκτίμηση

Η αυτοεκτίμηση χτίζεται σταδιακά από τις πρώτες μέρες που το μωρό έρχεται στον κόσμο. Αν η επαφή του με αυτούς που το φροντίζουν, τους λεγόμενους «Σημαντικούς Άλλους» είναι θετική, δηλαδή αν του ικανοποιούν τις βασικές του ανάγκες και του δείχνουν στοργή και αγάπη, τότε το μωρό νιώθει ικανοποίηση και ασφάλεια. Αυτή είναι η βάση πάνω στην οποία χτίζεται σταδιακά η αυτοεκτίμηση.

Καθώς το παιδί μεγαλώνει και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, δέχεται από τους γονείς του είτε την αποδοχή και την αναγνώριση, είτε την αποδοκιμασία και την απόρριψη ή την αδιαφορία. Ανάλογα με την περίπτωση αισθάνεται αποτελεσματικό και άξιο ή ανάξιο και αδιάφορο.

Πηγαίνοντας το παιδί σχολείο, οι δάσκαλοι, οι συμμαθητές και οι φίλοι. αρχίζουν να παίζουν και αυτοί ρόλο στο χτίσιμο της αυτοεκτίμηση του. Το παιδί βλέπει τις επιδόσεις του σε σχέση με τους συμμαθητές του, το πόσο αγαπητό είναι ή το κατά πόσο μπορεί να τα καταφέρει με ό,τι καταπιάνεται και αυτό του ενισχύει ή του μειώνει την εικόνα που έχει για τον εαυτό του. Ένα παιδί που έχει γερές βάσεις σίγουρα μπορεί να ανταπεξέλθει πιο αποτελεσματικά στις δυσκολίες του σχολείου και στις κοινωνικές του επαφές.

Από την παιδική ηλικία μέχρι το τέλος της εφηβείας η αποδοχή από τους άλλους και ιδιαίτερα από τους γονείς παίζει σημαντικό ρόλο στο χτίσιμο της αυτοεκτίμησης. Στην ενήλικη ζωή την εικόνα που έχουμε χτίσει για τον εαυτό μας την προβάλουμε προς τα έξω. Σε αυτή την φάση μετράει όλο και λιγότερο το τι θα πουν οι άλλοι και ο μόνος τρόπος για να αλλάξει η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, είμαστε εμείς οι ίδιοι.

Πώς μπορούν οι γονείς να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση των παιδιών τους.

• Το βλέμμα των γονιών είναι ο καθρέφτης των παιδιών. Ένα βλέμμα αποδοχής, θαυμασμού, αγάπης και κατανόησης είναι ότι πιο πολύτιμο μπορεί να λάβει ένα παιδί.

• Οι γονείς θα πρέπει να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να αναπτύξουν πρωτοβουλίες και υπευθυνότητες και να ενισχύουν την ανεξαρτησία τους. Η υπερπροστασία των γονιών δεν βοηθάει τα παιδιά να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους και να αποκτήσουν πίστη στις ικανότητές τους.

• Θα πρέπει να επιβραβεύουν τα παιδιά τους χωρίς να φοβούνται ότι τα καλά λόγια θα κάνουν το παιδί να επαναπαυτεί. Επίσης, είναι σημαντικό να επιβραβεύουν όχι μόνο το αποτέλεσμα αλλά και την προσπάθεια του παιδιού και όχι μόνο τις επιδόσεις τους αλλά και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητα τους.

• Είναι σημαντικό οι γονείς να μην είναι επικριτικοί, να μην προσβάλλουν, να μην αποδοκιμάζουν, να μην ταπεινώνουν το παιδί τους και να μην του φέρονται βίαια. Αυτός ο τρόπος διαπαιδαγώγησης προκαλεί χαμηλή αυτοεκτίμηση καθώς το παιδί αισθάνεται ανάξιο και υποτιμημένο.

• Θα πρέπει οι γονείς να αποδέχονται την μοναδικότητα του κάθε παιδιού τους, χωρίς να συγκρίνουν τα αδέλφια μεταξύ τους ή τα παιδιά τους με άλλα παιδιά.

• Να ζητάνε την γνώμη των παιδιών τους σε θέματα που τα αφορούν. Σίγουρα τον τελευταίο λόγο τον έχουν οι γονείς. Είναι όμως σημαντικό το παιδί να γνωρίζει ότι η άποψή του ακούγεται.

Συνεπώς, γονείς οι οποίοι είναι στοργικοί, δείχνουν την αγάπη τους, αποδέχονται το παιδί τους άνευ όρων και το εμπιστεύονται, του δημιουργούν την αίσθηση ότι αξίζει κι έτσι του ενισχύουν την αυτοεκτίμησή του. Αντίθετα, γονείς οι οποίοι έχουν απορρίψει και αποδοκιμάσει το παιδί τους, τότε αυτό που θα εισπράξει από το βλέμμα τους θα είναι ότι το αίσθημα της μη αποδοχής. Επίσης, ένα παιδί το οποίο εμποδίζεται και αποθαρρύνεται να ενεργεί αυτόνομα, να εξερευνά τον κόσμο γύρω του και να πειραματίζεται, τότε νιώθει αβέβαιο για τον εαυτό του και τις ικανότητές του.

Χριστίνα Παππά

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια