Ποια είναι η επιθυμητή πρόσληψη φολικού οξέος την ημέρα και ποιες ηλικιακές κατηγορίες αφορά; Υπάρχουν διατροφικές πηγές φολικού οξέος; Τις απαντήσεις μας δίνει ο Βιολόγος κ. Γιάννης Ανδρουλάκης.

Το CDC (Centers for Disease Control and Prevention της Αμερικής) συνιστά να αρχίσετε να παίρνετε φολικό οξύ κάθε μέρα για τουλάχιστον ένα μήνα πριν μείνετε έγκυος, και κάθε μέρα, ενώ είστε έγκυος. Ωστόσο, το CDC συνιστά, επίσης, ότι όλες οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία πρέπει να λαμβάνουν φολικό οξύ καθημερινά. Πιο συγκεκριμένα μελέτες έδειξαν ότι γυναίκες που έλαβαν συμπληρωματικά φολικό οξύ αρκετά πριν από τη σύλληψη και κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου μείωσαν τον κίνδυνο εμφάνισης εμβρύου με ανωμαλίες στον νευρικό σωλήνα από 72%-100% σε σχέση με τις γυναίκες που δεν έλαβαν 1. Άλλες μελέτες ανέδειξαν ότι η λήψη κατά τη στιγμή της σύλληψης συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης αυτισμού, με μειωμένο κίνδυνο σοβαρής καθυστέρησης ομιλίας σε παιδιά στην ηλικία των 3 ετών, καθώς επίσης και με μείωση της πιθανότητας εμφάνισης συναισθηματικών προβλημάτων στους απογόνους 2,3,4.

Folate: Καλύτερη αξιοποίηση και απορρόφηση

Μία σημαντική διαφορά των συμπληρωμάτων διατροφής φολικού οξέος είναι η μορφή του ίδιου του φολικού οξέος. Μπορεί να εμφανίζεται, είτε ως απλό φολικό οξύ, είτε στη βιοδιαθέσιμη μορφή του L-μεθυλοφολικό ασβέστιο (Folate).

Και το ερώτημα που προκύπτει άμεσα είναι: «Αποτελεί το L-μεθυλοφολικό ασβέστιο καλύτερη επιλογή από το απλό φολικό οξύ»; Το ίδιο ερώτημα έθεσε και ο Dr Greenberg* στη σύμβουλο διατροφής του Boston MA, κ. Bell, και οι απαντήσεις ήταν αρκετά ξεκάθαρες. Tο σώμα μετατρέπει το φολικό οξύ από τη διατροφή σε L-μεθυλοφολικό μέσω μιας σειράς ενζυματικών διεργασιών. Το τελικό στάδιο μετατροπής γίνεται με το ένζυμο μεθυλοτετραϋδροφολική αναγωγάση (MTHFR). Άτομα με ορισμένους πολυμορφισμούς γονιδίων έχουν ανεπαρκή δραστηριότητα του MTHFR. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στη συγκεκριμένη συνέντευξη, περίπου το 40% έως 60% του πληθυσμού φέρει γενετικούς πολυμορφισμούς που δυσχεραίνουν την μετατροπή του απλού φολικού οξέος στην ενεργό μορφή του L-μεθυλοφολικού.

Με βάση τα δεδομένα που προέκυψαν, η γνώμη της Bell είναι ότι η απευθείας χορήγηση του L-μεθυλοφολικού θα εξασφαλίσει ότι, οι γυναίκες κατά την εγκυμοσύνη θα παίρνουν επαρκές φολικό οξύ από τα συμπληρώματα και έτσι θα αποφευχθούν ελλείψεις φολικού οξέος στο αίμα καθώς, επί του παρόντος, δεν είναι πρακτικό να ελέγχεται εργαστηριακά κάθε γυναίκα για το κατά πόσο φέρει τους συγκεκριμένους πολυμορφισμούς γονιδίων. Πιο συγκεκριμένα, σε μια αναδρομική μελέτη ελέγχθηκε η αποτελεσματικότητα των διαφόρων μορφών του φολικού οξέος σε έγκυες γυναίκες. Οι γυναίκες που έλαβαν L-μεθυλοφολικό, τόσο πριν, όσο και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σε σύγκριση με αυτές που έλαβαν απλό φολικό οξύ είχαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα αιμοσφαιρίνης, τόσο στο τέλος του δευτέρου τριμήνου (p<0.011) όσο και μετά τον τοκετό (p<0.001). Με βάση αυτή τη μελέτη, φάνηκε ότι οι γυναίκες επωφελήθηκαν από το L-μεθυλοφολικό, παρουσιάζοντας χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης αναιμίας. Όλα τα παραπάνω στοιχεία συνηγορούν ότι, λαμβάνοντας τη βιοενεργό μορφή φολικού οξέος, την L-μεθυλοφολική, όπως στο συμπλήρωμα διατροφής της Solgar, το Folate, θα έχουμε τελικά καλύτερη απορρόφηση και άμεση αξιοποίηση αυτής της τόσο σημαντικής βιταμίνης», αναφέρει ο κ. Ανδρουλάκης.

Προσλαμβανόμενη Ποσότητα Αναφοράς Φολικού Οξέος

Η αξιολόγηση της αναγκαίας ποσότητας φολικού οξέος κάθε ηλικιακής κατηγορίας, ιδιαίτερα όταν αφορά παιδιά, είναι απαραίτητο να γίνει από πεπειραμένο ιατρό ή φαρμακοποιό. Εκείνος θα φροντίσει και για την κάλυψή του ενδεχομένως με κάποιο συμπλήρωμα διατροφής.

Η Προσλαμβανόμενη Ποσότητα Αναφοράς (δηλαδή η επιθυμητή ημερήσια πρόσληψη) φολικού οξέος και σύμφωνα με τις οδηγίες της EFSA5 ανάλογα με την ηλικιακή κατηγορία έχει ως εξής:

Παιδιατρικός πληθυσμός

  • Βρέφη 0-6 μήνες: 65 μg (επαρκής πρόσληψη*)
  • Βρέφη 7 έως 12 μήνες: 80 μg (επαρκής πρόσληψη*)
  • Παιδιά 1-3 ετών: 150 μg
  • Παιδιά 4-8 ετών: 200 μg
  • Παιδιά 9-13 ετών: 300 μg
  • Έφηβοι 14-18 ετών: 400 μg

Ενήλικος πληθυσμός

  • Άνδρες και γυναίκες, 19 ετών και άνω: 400 μg**
  • Εγκυμονούσες: Επιθυμητή: 400μg - Βέλτιστη: 600 μg
  • Θηλάζουσες: 500 μg

* Η μέση αποδεκτή πρόσληψη μεταξύ 0-12 μηνών για την μετέπειτα φυσιολογική ανάπτυξη

**Υψηλά επίπεδα φολικού οξέος από 800μg-1200μg μπορεί να κρύψουν πιθανή έλλειψη της βιταμίνη Β12, και γι’ αυτό το λόγο πρέπει να λαμβάνονται μόνο υπό την επίβλεψη γιατρού. Εάν προτίθεστε να λάβετε ένα συμπλήρωμα φολικού οξέος, ρωτήστε το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας για να σας βοηθήσει να καθορίσετε τη σωστή δόση για εσάς.

Ποιες τροφές βοηθούν στην κάλυψη των αναγκών της εγκύου;

Το φολικό οξύ απαντάται κυρίως στα παρακάτω τρόφιμα:

  • Σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά
  • Ξερά φασόλια και μπιζέλια (όσπρια)
  • Ρύζι και δημητριακά
  • Εσπεριδοειδή και χυμοί φρούτων

Σύμφωνα με τον ειδικό, αρκετά τρόφιμα βέβαια σήμερα είναι εμπλουτισμένα με φολικό οξύ, όπως για παράδειγμα πολλά προϊόντα δημητριακών.

Γιάννης Ανδρουλάκης
Βιολόγος

Πηγές: 1. Lumley J, Watson L, Watson M, Bower C (2001) Periconceptional supplementation with folate and/or multivitamins for preventing neural tube defects. Cochrane Database Syst Rev 2001:CD001056. 2. Suren P, Roth C, Bresnahan M, et al. Association between maternal use of folic acid supplements and risk of autism spectrum disorders in children. JAMA. 2013; 309(6):570-577. 3. Roth C, Magnus P, Schjolberg S, et al. Folic acid supplements in pregnancy and severe language delay in children. JAMA. 2011; 306(14):1566-1573. 4. Alpert JE, Mischoulon D, Nierenberg AA, Fava M. Nutrition and depression: focus on folate. Nutrition. 2000;16:544-581. 5. EFSA Journal 2014;12(11):3893 Scientific Opinion on Dietary Reference Values for folate.
*Department of Obstetrics and Gynecology, Brigham and Women’s Hospital, Division of Gynecology, Faulkner Hospital, and Department of Obstetrics, Gynecology, and Reproductive Biology, Harvard Medical School, Boston, MA